Hoe krijg ik grip op die groep?

Edith van Bommel

Goed voorbereid. Kennis van zaken. Zin an. Je denkt het en je roept het ook: ‘Hóp, hóp, hóp!’ Maar in plaats van een actief-dynamische reactie, staart je groep je met de armen over elkaar stoïcijns aan. Hoezo hop, hop, hop? De moed zakt je ter plekke in de schoenen. Hoe krijg ik die groep in ’s hemelsnaam in beweging? Die groep gaat nu al met mij aan de haal!

Er komen steeds meer groepsbehandelingen. De zorg verandert. Diagnose-gebonden teams, multidisciplinair. Dat valt lang niet altijd mee, als je gewend bent een-op-een-behandelingen te geven.

Bovendien komt je vak-expertise op de achtergrond. Je hebt immers je handen vol aan de groepsbegeleiding. Er gebeurt van alles: een negatieveling, die de rest meetrekt. Een allesbepalende figuur: ‘Nee, zo gaan we dat niet doen’. Een lijdzame stille. Waarop – en vooral hoe – moet je nu reageren?

Hoe haal je het maximale rendement uit de bijeenkomst, juist omdát het een groep is? Ik zeg: wees niet bang voor die groepsdynamiek, gebruik ‘m. Leg ‘m bloot.

Als je met groepen werkt, realiseer je om te beginnen eens het volgende:

Mensen gedragen zich anders in groepen. Een-op-een zag je iemands ware aard, in de groep loopt diezelfde persoon met de meute mee, heeft ineens geen mening meer, verschuilt zich achter grapjes en/of een bondje.

Een groep versterkt wat er leeft: in positieve of negatieve zin. Het valt niet mee om kleur te blijven bekennen als de meerderheid wat anders vindt. Of lijkt te vinden. Buiten de boot vallen is een basale levensangst die we liever niet ervaren. Stevige klagers trekken de (sfeer van de) groep naar beneden. Aan optimisten trekt de groep zich op.

Groepsdynamica begint al vóór een bijeenkomst. Je zit op de fiets en je denkt en voelt al van alles over die bijeenkomst. Bijvoorbeeld: ‘Oh, als het maar niet weer zo lang duurt. Tijdrovend, dat gemuts over die protocollen …’ Of: ‘Vandaag hou ik mijn mond. Er wordt toch niet naar me geluisterd.’

Groepsdynamica vindt plaats tijdens de bijeenkomst, maar ook op plekken waar je er géén zicht op hebt. Bij de koffieautomaat, bijvoorbeeld. Dáár wordt contact gemaakt of juist gemeden. De dynamiek van een groep werkt ook door ná de bijeenkomst.

In een groep komt alles in veelvoud op tafel. Er is namelijk niet één gesprekspartner, maar er zitten er bijvoorbeeld vijftien. Vijftien verschillende persoonlijkheden. Vijftien innerlijke belevingswerelden. Vijftien andere levenstempo’s. Vijftien verschillende communicatiestijlen én leerstijlen. Vijftien setjes eigen-aardigheden. Goe-de-mor-gen. En jij wilde graag hóp, hóp, hóp aan de slag …?

Een eenvoudig inzicht dat helpt:

Elke groep functioneert tegelijkertijd op twee niveaus:
Op taakniveau, dat verwijst naar de inhoud van de groepsactiviteit. En op sociaal-emotioneel niveau, dat verwijst naar de manier waarop men met elkaar omgaat tijdens de taak. De tweedeling is een centraal thema in de groepsdynamica (Remmerswaal). Aan de kwaliteit van de niveaus herken je succesvolle groepen en teams.

Het brommen in een groep (in de vorm van gemompel tegen de buurman), is altijd terug te voeren naar deze twee niveaus. Stel om te beginnen daar je vragen over. Wel erg simpel, zou je kunnen denken. Maar doe het eens.

Bijvoorbeeld: Waar gaat het hier mis? Is het om te beginnen het takenplaatje (te veel, te weinig, te onduidelijk, niet nuttig, the wrong persons on the wrong job, etc.)? Of is het om te beginnen het gevoel (niet veilig, hiërarchie, onbekend, andere werkculturen gewend, dominantie, etc.)? Bij een oprechte vraag krijg je ongetwijfeld een oprecht antwoord. En daarmee een belangrijk handvat.

Nog wat voorbeelden:

Taakniveau
Is de taak jullie eigenlijk duidelijk? Staan jullie achter je taak?
Wat is precies het doel van deze bijeenkomsten? Kunnen jullie je in het doel vinden?
Wat is onze werkwijze? Werkt-ie?
Hoeveel tijd hebben we? Passen de taken in de gegeven tijd? Moet het te snel? Gaat het te langzaam?
Zijn er regels? Zijn de regels duidelijk? Hoe bevallen de regels jullie? Etc.

Sociaal-emotioneel niveau
Ben je als deelnemer hier uit vrije wil, of ben je ‘op de lijst gezet’? Hoe staat het met je motivatie?
Hoe kijk je tegen deze bijeenkomsten aan (verwachtingen)?
In hoeverre ken je je groepsgenoten? Wat maken de anderen voor een indruk op je?
Voel je je op je gemak in deze setting?
In hoeverre kun je jezelf zijn hier? Etc.

Ik wens je helderheid, plezier én grip op de groep die je begeleidt!