Groepsmanipulatie, toch niet in óns team?
Edith van Bommel
Tijdens een marathon – neem die van Rotterdam – is bepaald gedrag de normaalste zaak van de wereld. Paarvorming, Rode Kruis-gedrag en Alle ogen gericht op Kwatta. Niks mis mee. Dat je een loopmaatje zoekt voor die 42.195 kilometer lijkt mij absoluut een goed idee. Dat er ambulance-personeel aanwezig is? Geweldig. En natuurlijk zijn alle ogen van die (bijna een miljoen) toeschouwers gericht op de lopers: ‘Hou vol, Theo! Denk aan je eeuwige roem!’ In teams echter kunnen deze gedragingen in een heel ander daglicht komen te staan. Daar vallen ze met gemak onder de categorie groepsmanipulatie.
Naast vechten en vluchten is groepsmanipulatie een vorm van afweergedrag. Bij groepsmanipulatie manipuleert iemand andere teamleden, om zichzelf te beschermen tegen een (te) persoonlijke betrokkenheid of confrontatie. Drie voorbeelden:
- Paarvorming (Pairing)
Teamleden zoeken steun bij één of twee anderen. Ze vormen een emotionele coalitie die elkaar beschermt. In een team valt een dergelijk duo of trio onmiddellijk op, met bijbehorend gevoel van onveiligheid voor een buitenstaander. Ook veroorzaakt een dergelijke coalitie vaak veel ruis: smiespelen en/of (uit)lachen. Op de vraag of er iets aan de hand is, speelt men mooi weer, gepaard gaand met veelbetekenende, non-verbale signalen onderling.
- Rode Kruis-gedrag (Red-Crossing)
Teamleden delen bij wijze van spreken pleisters en verband uit voordat er een gewonde is gevallen. Iemand komt de ander, zodra deze het moeilijk lijkt te krijgen, ongevraagd te hulp. Soms via de coach, trainer of manager: ‘Ik kom even zeggen, dat die opmerking tegen collega X wel confronterend was. Ze heeft het heel moeilijk deze periode.’ Of iemand belt af namens een collega. Het is verwarrend. Het roept vragen op als: wat kom jij nu doen? Kan hij of zij dat niet zelf? Wat maakt dat jij zo overbezorgd bent over die ander? Verfrissend, als je je vraag ter plekke stelt. De gewenste groepsnorm achter het Rode Kruis-gedrag lijkt ‘laten we het veilig houden met elkaar’, of ‘ik help jou nu, als jij mij later ook helpt’.
- Alle ogen zijn gericht op Kwatta
Het team besteedt buitensporig veel tijd en aandacht aan één teamlid. Of bijvoorbeeld aan een conflict tussen enkelen. ‘Als die toestand met hem/haar er niet was geweest, zaten wij hier nu niet.’ De vraag is: is dat zo? Met andere woorden: wat is jouw bijdrage eigenlijk aan de situatie? Je ogen blijven richten op Kwatta is ook een aandeel in het geheel. Door deze blik op Kwatta, kan ieder fijn de (eigen) boot afhouden en heeft het team desgewenst een zondebok.
Herken je er één?
Schoon genoeg van die blik op Kwatta? Dat gemanoeuvreer, zonder dat er wat verandert?
Deze teamcoach – opgeleid door het Europees Instituut, 30 jaar ervaring met groepen en teams – werkt verhelderend.
Of liever een Workshop Groepsdynamica?
Wat klanten vinden van Publieksmotivator?
Bron: Begeleiden van groepen – Groepsdynamica in praktijk, Jan Remmerswaal
Foto: © Historisch Museum Deventer